AÖF İlahiyat ders notları

AÖF İlahiyat ders notları

Kelamın Tanımı
• Kelam sözlükte; söz, lafız, ibare ve konuşma gibi anlamlara gelir. Bir fikri, bir manayı tam olarak anlatan anlamlı söz; açık ve
anlaşılır konuşmadır. Yüce Allah’ın bir sıfatıdır.
Tanımı : İslam dininin inanca ve davranışlara dair ilkelerini naslardan hareketle belirleyen ve akli yöntemlerle temellendirip
destekleyen bir ilimdir.
Konusu : İslam dininin temel inanç esaslarıdır.
Amacı : Kişinin imanını taklit düzeyinden kurtarıp araştırmayla elde edilen gerçek ve sağlam (tahkikî) bir iman derecesine
yükseltmektir.
Kelam İlminin Diğer İsimleri
İslam düşünce tarihi boyunca kelam ilmine değişik isimler verilmişse de “Kelam” adı yaygınlık kazanmıştır.
Kelam ilmi,
✓ Dinin itikat esaslarını konu edindiği için akaid
✓ Dinin aslını oluşturan akideyi, temel inanç ilkelerini kendisine konu edindiği için usûlü’d-din
✓ Konularının ağırlığını Allah’a iman, Allah’ın birlenmesi (tevhid) ve sıfatları oluşturduğu için ilm-i tevhid
✓ Fıkhın inançla ilgili yönlerini ele aldığı için Fıkh-ı Ekber (en büyük fıkıh)
✓ Yöntem olarak daha çok düşünme ve akıl yürütmeyi seçtiği için ilm-i istidlal ve nazar gibi çeşitli adlarla da anılmıştır.
Kelam İlminin Konusu
• İslam dininin iman esasları kelam âlimleri tarafından altı madde hâlinde ele alınmıştır.
• “Amentü” olarak ifade edilen bu esaslar âlimler tarafından üç başlıkta birleştirilmiş ve bunlara “usûl-i selâse” yani “üç temel
esas” denilmiştir.
• Allah’ın varlığına ve birliğine; peygamberlere ve ahirete iman İslam dininin temel inanç konularıdır.
• Kelam ilmi bu konular hakkında vahyin bildirdikleri çerçevesinde akli açıklamalar yapar.
Kelam ilminin üç temel konusu vardır:
✓ Tevhid
✓ Allah’ın (c.c.) zatı, birliği; eşi ve
benzerinin olmaması,
✓ Her türlü eksiklikten münezzeh
olması,
✓ Bütün kemal sıfatlarla muttasıf
olması gibi konuları kapsar.
✓ Nübüvvet
✓ Peygamberliğin imkânı,
✓ Diğer peygamberlerin risaleti,
✓ Vahiy,
✓ İlahî kitaplar,
✓ Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğinin
ispatı gibi konuları kapsar.
✓ Ahiret
✓İnsanın fiilleri ve sorumluluğu,
✓ Ahiret inancıyla ilgili deliller,
✓ Ahiretin varlığı ve aşamaları
gibi konuları kapsar.
Kelam İlminin Öncelikli Konuları
✓ Allah’ın varlığının delilleri
✓ Allah’ın birliğinin delilleri
✓ Allah’ın sıfatları ve fiillerinin delilleri
Kelam İlminin Amacı
• Kişinin imanını taklit düzeyinden kurtarıp tahkikî bir iman derecesine yükseltmek.
• Doğru bilgi vererek insanları yanlış inançlardan korumak.
• İslam’a yönelik şüphe ve itirazları akli ve nakli delillerle çürüterek cevap vermek.
• Hurafe ve batıl inançlar konusunda Müslümanları bilinçlendirmek.
• Sapkın düşünce sahiplerine karşı inanç esaslarını akli ve nakli delillerle savunmak.
• Amellerin bilinçli ve ihlaslı bir şekilde yerine getirilmesini sağlamak.
• Diğer İslam ilimleri için sağlam bir inanç temeli oluşturmak

1- Hz. Peygamber Dönemi
• Peygamberimiz yanlarındayken sahabiler vahiyden başka kaynağa ihtiyaç duymuyor;
öğrenmek istediklerinde Hz. Peygamber’e soruyorlar öğrenip amel ediyorlardı.
• Hz. Peygamber’e sorulan sorular, daha çok inancı kuvvetlendirmek ve dinî bilgilerini
arttırmak içindi.
• Bu dönemde kelam adı altında ilmi bir disiplinden bahsetmek mümkün değildir.
2- İlk Fikrî Hareketler ve İhtilaflar Dönemi
• Hz. Peygamber’in vefatından sonra başlayıp hicri birinci asrı içine alan bu süreç kelam ilminin doğmasına zemin
hazırlayan “ilk fikrî hareketler” devri olarak isimlendirilir.
• Bu dönemde yaşanan siyasi olaylar ve ihtilaflar nedeniyle ortaya çıkan büyük günah işleyenin durumu, iman-amel
ilişkisi, kader meselesi, insan fiilleri ve hilafet gibi meseleler, inançla ilgili bazı tartışmaları ve farklı yeni yorumları da
beraberinde getirmiştir.
• Böylece başta kelam ilmi olmak üzere diğer dinî ilimlerin ortaya çıkış süreci de başlamıştır.
3- Mutezile Mezhebinin Ortaya Çıkışı
➔ İslam düşünce tarihinde inanç konuları üzerinde düşünme ve bu alanda ilk defa akla dayalı yöntemleri kullanma
Mutezile ile başlamıştır.
➔ Mutezile, yabancı kültürlere karşı inanç esaslarının savunulmasında ve inançla ilgili problemlerin çözümünde aklı
ön planda tutmuş ve nasları buna göre tevil etmiştir.
*** Mutezile mezhebi, İslam dininin aslî hükümlerinin temellendirilmesi, sistematik hâle getirilmesi, izah ve ispat edilmesi, karşı
fikirlerin cevaplandırılması gibi konularla meşgul olmuştur.
4- Ehl-i Sünnet Mezhebinin Ortaya Çıkışı
➔ Ehl-i sünnet kelamcıları bilginin kaynakları meselesinde vahiy-akıl dengesini gözeten bir yaklaşıma sahiptir.
➔ Ehl-i sünnet ekollerinde bilginin kaynakları havass-ı selîme, akl-ı selîm ve haber-i sadık olarak kabul edilir.
• Kelam ilmi İmam Gazzâlî (öl. 555/1111) ile birlikte yeni bir döneme
girmiştir.
• Kelam ve felsefenin iç içe geçtiği bu dönemde İmam Gazzâlî, İslam akaidiyle
uyuşmayan felsefi görüşleri eleştirmek amacıyla bu disipline ağırlık vermiş ve
mantık ilmini kelama dâhil etmiştir.
• O tasavvufla kelamı uzlaştırmaya da çaba göstermiştir.
• Gazzâlî, kelam ilmi için bir dönüm noktası kabul edilmiştir
5- Yeni İlm-i Kelam Dönemi
• 19. yüzyıldan günümüze kadar geçen süre Yeni İlm-i Kelam Dönemi olarak adlandırılmıştır.
• Felsefi bir görüş olarak materyalizmi bütün biçimleriyle reddetmiştir.
• Darwinizm ve Freudizm gibi akımlarının eleştirilerini cevaplamıştır.
• Yeni felsefi akımları İslam esasları açısından eleştirmiştir.
• Allah’ın (c.c.) varlığını kanıtlamak için tabiî bilimlerden de yararlanmıştır.