Tevriye nedir ? Tevriye Örnekleri

Tevriye bir anlatım inceliği sağlamak için, çokanlamlı bir sözcüğün yakın anlamının değil de uzak anlamının kullanılması sanatı.

Tevriye, anlamla ilgili edebî sanatlardan biri. Sesteş bir kelimenin bir dizede, beyitte, dörtlükte iki gerçek anlama gelecek biçimde kullanılmasına ve bir sözcüğün yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetmeye tevriye sanatı denir. Örtmek, meramı gizlemek demektir.

İki gerçek anlam kullanılarak, uzak anlam ile anlatılmak istenilen anlatılır. Tevriye sanatına örnek olarak verilecek cümleler şu şekilde açıklanmıştır: – Sarımsak da acı; ama evde lazım bir dişi. Bu cümlede geçen dişi sözcüğü ile tevriye sanatı yapılmıştır.

Tevriye (iki Anlamlılık) : Birden çok gerçek anlamı olan bir sözü herkesçe bilinen ( yakın )anlamında değil de uzak anlamını kastederek kullanmaya denir. Tevriyeli kullanılan sözlerin iki anlamı da gerçek anlamdır. Tevriyede mecaz yoktur; tevriye bu yönüyle kinayeden ayrılır.

Tevriye Örnekleri:

“Koyup kaldırmada ikide birde
Kazan devrildi, söndürdü ocağı“

ocak,ateş yakılan yer; Yeniçeri Ocağı

“Bana Tâhir Efendi kelp demiş
İltifatı bu sözde zâhirdir
Mâlikî mezhebim benim zirâ
İtikatımca kelp tâhirdir.          (Nefi)

Kelp köpek demektir. tâhir, söylenen anlamı “temiz” demektir; amaçlanan anlamı ise Tâhir Efendi’dir.

“Bâkî çemende hayli perîşan imiş varak
Benzer ki bir şikâyeti var rûzgârdan

“rüzgâr” sözcüğü hem yel hem de zaman anlamıyla tevriyeli kullanılmıştır.

Bir buse mi bir gül mü verirsin dedi gönlüm
Bir nim tebessümle o afet gülüverdi.

Gülüverdi: 1. Güldü 2. Gül verdi

Havada yaprağa döndürdü rüzgâr beni (Muallim Naci)

Burada “rüzgâr” hem gerçek anlamında hem de zaman anlamında kullanılmıştır.

Aşiyan-ı mürg-i dil zülf-i perişanındadır.
Kande olsam ey peri gönlüm senin yanındadır.

Kande: 1. Nerede 2.Kan içinde

Sert oldu hava çıkma koyundan kuzucağım

Koyun: 1. Kuzunun anası 2. Kucak

Sarmısak da acı amma evde lazım bir dişi

Dişi: 1. Sarmısak parçası 2. Bayan

Baki kalır sahife-i alemde adımız

Baki: 1. Şairin adı 2. Sonsuza dek

Gül yağını eller sürünür, çatlasa bülbül

El: 1. Organ 2. Yabancı