Karapapak Türkleri kimdir? Karapapak Soy ağacı, Karapapak Türkleri Alevi midir?

Karapapak Türkleri kimdir? Karapapak Soy ağacı, Karapapak Türkleri Alevi midir?

Karapapaklar veya Terekemeler, Kuzey Kafkasya’da Derbent, Gürcistan’da Kvemo Kartli, Azerbaycan’da Kazah, İran’da Sulduz ve Türkiye’de de genel olarak Kuzeydoğu Anadolu’da yaşayan Azerbaycan Türklerini oluşturan etnik boylardan biridir.

Karapapak Türkleri kimdir? Karapapak Soy ağacı, Karapapak Türkleri Alevi midir?

Dinlere göre nüfusun 14% Ortodoks, 5% Hristiyan sektant mezhepleri, 21% Ermeni-Gregoryan, 0.75% diğer Hristiyan inançlar, 58% Müslüman (37% Sünni ve 10% Şii, 11% Alevi), 1.25 % Yezidi idi.

Karapapak adı, siyah astragan papak (kalpak) giydikleri için Kafkasya‘daki komşu halklar tarafından verilmiştir.[4] Karapapakların diğer bir adı olan “Terekeme” ise Arapçadaki, Türkmenler sözcüğünün karşılığı olan Terâkime (تراکمه) sözcüğünden kaynaklanmaktadır.

Kafkasya’nın önemli topluluklarından birisi olan Karapapak Türkleri, günümüzde yaklaşık 3 Milyon nüfusuyla çeşitli ülkelerde yaşamlarını sürdürmektedir. Karapapak Türklerinin kim olduğunu açıklayan net bilgiler kısıtlı olmakla birlikte, hala bu konuyla alakalı bilimsel araştırmalar devam etmektedir. Karapapak/Terekeme Türkleri; kültür, mezhep ve yaşayışlarının yanısıra yakın dönem tarih bulgularına göre Oğuzlar boyuna mensup olduğuna ilişkin kanıtlar ortaya çıkmaktadır. Savaşçı ve mücadeleci yönlerinin ön planda olması dolayısıyla birçok uygarlık, Karapapakları kendi saflarına dahil etmek için uğraşmışlardır. Karapapaklar, merkezi Gürsistan Borçalı olmak üzere Dünyanın çeşitli ülkelerinde yaygın olarak yaşamaktadırlar. Kafkasya’dan Anadolu’ya göçleri ile çoğunluk Kars, Ardahan olmak üzere Ağrı, Muş, Sivas, Tokat ve Amasya bölgelerine göç etmişlerdir. Tabi günümüzde iş, eğitim vb. nedenlerden dolayı tekrar İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlere göç etmek zorunda kalmışlardır.

Çoğu zaman Terekeme olarak da adlandırılan Karapapaklar, Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğüne göre ayrı bir etnik grup olarak tanımlanmış olsa bile sıklıkla Azerbaycan Türklerinin bir alt etnik grubu olarak tanımlanmaktadır.[6] Fahrettin Kırzıoğlu ve Zeki Velidi Togan gibi bazı tarihçilerin kuramlarına göreyse Karapapakların soyu Kumuklara dayandırılmıştır.[7] Terekemeler asıl itibarıyla Gürcistan‘ın güneyinde, Ermenistan‘ın kuzeybatısında, Dağıstan’ın güneyinde, Azerbaycan’ın iç ve kuzeybatı topraklarında yaşamaktaydılar.[8] Güney Kafkasya‘nın Rus işgaline uğramasıyla birlikte 1813 ve 1828 yılları arasında Osmanlı Devleti ve İran‘a yoğun göç hareketleri yaşanmıştır.

Osmanlı-Rus Savaşı, Rusya’nın sınırlarını Kars‘ı da içe alacak şekilde genişlemesiyle sonuçlanınca, Terekemelerin yerleşim yerleri yeniden Rus egemenliği altına girdi. Rus Devrimi sonrası başlayan Sovyet yönetiminin ardından Karapapaklar, Sovyetler Birliği‘nde ayrı bir millet olarak tanımlanmaya başlamıştır. 1930’larda Karapapakları ayrı bir millet olarak kabul etme politikası durdurulmuş ve 1944 yılında Ahıska Türkleri ile birlikte kitleler halinde Orta Asya‘ya sürgün edilmişlerdir. 20. yüzyılın ortalarında yapılan nüfus sayımlarında Ahıska Türkleri ve Azerbaycan Türkleri ile birlikte sayılan Karapapakların günümüzdeki sayımlarda kendisini Karapapak veya Terekeme adlarıyla tanıtan kitleleri tespit edilmiştir. 1926’da Sovyetler Birliği’nin yaptığı nüfus sayımına göre ayrı bir millet olarak dahil edilen Karapapakların Güney Kafkasya‘daki nüfusu 6.311 olarak tespit edilmiştir.

Karapapakların kökeninin Oğuz ya da Kıpçak oluşu konusunda farklı görüşler var. Bir görüşe göre kökenleri Kıpçak ve Karakalpakya. Ataları 4. Yüzyıl’da Kazakistan’dan Arap Yarımadası’na, 6. Yüzyıl’da da Araplarla yaşadıkları sorunlar yüzünden Kafkasya’ya göç etmişler. Bir başka görüşe göre ise Oğuzların Üç-Oklar, Dağ-Alp, İmirli boyuna mensuplar.

Daha çok kabul gören ise Hunların Batı’ya göçleri sırasında MS 150 de Borçalı ve Kazak olarak adlandırılan iki Türk boyu halinde kuzeyden Kafkaslar’ı aşarak Kür Irmağı boylarına yerleştikleri. Adlarını verdikleri Borçalı ve Kazak yöreleri onların yeni anavatanı oldu. Gümrü’nün kuzeydoğusundan çıkarak Kür’e karışan Borçalı Çayı ile Pembek dağından çıkarak Aras’a karışan ”Kazak Çayı”na da adlarını verdiler. Oralarda yerleşik Arşaklarla savaştılar. Kavimler göçü sırasında yerlerini terketmediler. Göktürklerin hakimiyeti esnasında da (MS 552) Göktürk Devletinin batı uç akıncı gücünü oluşturdular. Göktürk Devletinin yıkılmasıyla bölgeye sırasıyla Hazarlar, Araplar ve Oğuzlar (Selçuklular), İldenizler, Harzemşahlar, Cengiz Han, Emir Timur hakim oldu.

Kaynak: wikipedia.org